Hiện tượng ngôn ngữ ở những vùng khác nhau sẽ khác nhau là hiện tượng phổ biến ở khắp nơi trên thế giới. Có một số lý do chính như sau:
- Thời gian
Những người nói già đi và chết đi, những người nói trẻ tuổi sử dụng ngôn ngữ để phản ánh những thái độ và khám phá khác nhau của họ và vì vậy ngôn ngữ bắt đầu thay đổi. Có rất nhiều từ trước đây có nghĩa, nhưng bây giờ chúng ta không biết nghĩa nữa. Ví dụ: “han” trong “hỏi han”, “lòm” trong “đỏ lòm”, “xắn” trong “xinh xắn”. Nếu yếu tố này đi cùng yếu tố di dân, ví dụ, di dân từ Bắc vào Nam trong giai đoạn Trịnh Nguyễn phân tranh, đàng Trong đàng Ngoài chẳng hạn, thì nó có nghĩa là: Một gia tộc di chuyển vào Nam, sau đó người già trong tộc mất đi, con cháu dần dần không biết cách nói của ông bà (gốc Bắc) nữa mà nói theo cách của riêng mình. Lâu dần, người trong Nam không còn nói giống người miền Bắc nữa. - Địa lý
Các vùng miền ở nước ta (và cả nước khác) thường chia tách dựa vào địa hình tự nhiên, ngăn cách bởi biển, núi, cao nguyên, sông,… Việc sinh sống tách biệt trong các vùng lãnh thổ như thế sẽ khiến ngôn ngữ của họ trôi xa nhau. Sự cô lập về điều kiện tự nhiên sẽ hạn chế sự giao thoa ngôn ngữ, mạnh ai nấy dùng ngôn ngữ của vùng miền mình. Ngày nay, việc di dân để tham gia các hoạt động kinh tế (người miền Trung hay miền Tây Nam Bộ vào Sài Gòn làm việc, học tập) sẽ làm giảm thiểu hiện tượng này trong một chừng mực nhất định.
- Luật lệ bất thành văn
Có những điều thuộc về ý thức về chủ nghĩa dân tộc có thể hướng dẫn một cách rõ ràng hoặc ngầm hiểu về ngôn ngữ vùng miền. Ví dụ: Bạn sống ở Sài Gòn thì sẽ cố gắng nói tiếng toàn dân để ai cũng hiểu. Nhưng khi bạn về quê Nghệ An, Hà Tĩnh chẳng hạn, thì bạn sẽ nói tiếng Nghệ Tĩnh. Đó là một dạng của chủ nghĩa dân tộc, người ta luôn muốn giữ tiếng nói của địa phương mình, phần vì để tránh bị nói mất gốc, phần vì sự tự hào dành cho xứ sở.
- Ngoài ra, còn có lý do thuộc về thổ nhưỡng, khí hậu ảnh hưởng đến âm sắc và chất giọng, cũng ảnh hưởng đến từ vựng. Những thay đổi và khác biệt này hình thành trong một thời gian rất dài, qua hàng trăm năm mới tạo ra nhiều khác biệt như bây giờ.
Nguồn: Noron Mạng hỏi đáp Việt
