Xúc xắc – hay đổ xí ngầu là một trò chơi mà chắc hẳn ai ai trong chúng ta đều đã biết đến. Vậy nếu gọi đây chỉ là trò chơi may rủi – liệu sự thật có phải đúng như thế?
Nguồn gốc tên gọi
Tên gọi xúc xắc được sử dụng ở miền bắc Việt Nam. Từ “xúc xắc” được cho là bắt nguồn từ từ “cuộn”, mô phỏng hành động và âm thanh tung xúc xắc khi chơi trò chơi này. Ở miền Nam Việt Nam, tên xí ngầu được sử dụng phổ biến hơn trong ngôn ngữ hàng ngày. Từ “xí ngầu” được bắt nguồn từ thành ngữ tiếng Triều Châu “xập xí xập ngầu” có nghĩa là “thập tứ thập ngũ” (mười bốn mười lăm) có nghĩa là không rõ ràng, không chắc chắn. Điều này mô phỏng tính ngẫu nhiên của trò chơi. Một số nguồn nhầm lẫn đây là cách phát âm Quảng Đông nhưng điều này không chính xác.
Theo cuốn sách “1000 phát minh và khám phá vĩ đại”: Người ta cho rằng người xưa sử dụng viên xúc xắc giống hệt thứ chúng ta đang dùng ở hiện tại. Trước khi xuất hiện vào khoảng 2000 năm TCN, xúc xắc đã tồn tại ở nhiều dạng khác nhau. Ban đầu mọi người đổ xúc xắc để dự đoán tương lai và sử dụng các vật liệu như xương hoặc răng để làm xúc xắc. Và ngày nay, trò chơi xúc xắc xuất hiện nhiều trong những cuộc chơi cá cược là chủ yếu.
Vậy liệu đây là một trò chơi thuần may mắn khi kết quả ra luôn là ngẫu nhiên hay có quy luật riêng của nó.
Theo nhà nghiên cứu Marcin Kapitaniak thuộc ĐH Aberdeen (Scotland), kết quả xúc xắc không đơn giản chỉ là trò may rủi, ngẫu nhiên. Lúc này, người ta nhắc đến yếu tố xác suất khi đổ xúc xắc.
Mỗi viên xúc xắc là một hình khối lập phương 6 mặt, được đánh dấu từ 1 đến 6. Và khi bạn tung một xúc xắc 6 mặt – sẽ có 6 trường hợp xảy ra, với xác suất là 1/6. Vậy điều gì sẽ xảy ra khi bạn tung 2 con xúc xắc? Mỗi con xúc xắc có 6 mặt nên có 6 x 6 = 36 trường hợp. Nhưng nếu chỉ tính kết quả (tổng kết quả của 2 con xúc xắc) thì ta có thể xét bảng dưới đây.
Dựa vào bảng, bạn có thể thấy có nhiều nhất 6 trường hợp cho ra kết quả bằng 7 – đây là xác suất cao nhất. Nói rộng hơn, trong một trò chơi với 2 con xúc xắc, xác suất rơi từ 5 – 9 tăng lên 66,7%, do có 24 trường hợp xảy ra kết quả này (24/36 = 66,67%).
Tương tự, đối với xúc xắc có nhiều mặt hơn, chúng ta có thể đếm số lần xuất hiện dựa trên xác suất tung xúc xắc. Do đó, nhiều người có xu hướng đặt cược vào các kết quả có xu hướng trả nhiều tiền hơn.
Chính vì thế, trên thực tế, nhà cái trong các casino không thể đảm bảo xúc xắc 100% ra ngẫu nhiên. Và Kapitaniak chia sẻ rằng nếu muốn tăng tính công bằng cho cuộc chơi, các bạn có thể gieo xúc xắc trên mặt phẳng có độ ma sát càng cao càng tốt. Với độ nảy càng nhiều, tỉ lệ xúc xắc ra ngẫu nhiên càng cao, dù rằng yếu tố mặt ngửa khi gieo vẫn là quan trọng nhất.
