Trong ảnh là bức tranh bìa xuân Canh Tý 1960 của họa sĩ Nguyễn Gia Trí vẽ cho báo Tự Do, một tờ báo có đường lối trung lập, đôi khi cũng có bài viết ch.ỉ tr.ích chính quyền Sài Gòn của các cây bút Như Phong Lê Văn Tiến, Hiếu Chân (tức Nguyễn Hoạt).
Lạ là sau khi số báo Xuân với bức tranh bìa này ra mắt công chúng. Ngay mồng 5 tết, đột nhiên tòa báo Tự Do bị cảnh sát xông vào đ.ập ph.á, t.ịch th.u hết các số báo Xuân còn lại, cả số đã phát hành mà chưa bán cũng có lệnh thu hồi. Nguyên nhân là bởi dòng họ Ngô Đình nghe dân chúng đồn là bức tranh… ám chỉ dòng họ mình đang đ.ục kh.oét đất nước thì tức lắm!
Quả là cũng có cơ sở. Năm con chuột đó cũng khá là tương đồng với hình tượng năm anh em nhà Ngô Ðình đang trực tiếp cầm nắm vận mệnh miền Nam: Ngô Ðình Thục, Ngô Ðình Diệm, Ngô Ðình Nhu cùng vợ Trần Lệ Xuân, và Ngô Ðình Cẩn. Nếu lật ngược bức tranh lại thì theo đường viền vàng của vỏ trái dưa có thể thấy mường tượng hình thù nước Việt Nam, hoặc có thể một nửa nước phía nam, với đảo Phú Quốc.
Nhưng tất cả chỉ là suy luận. Chỉ có chính dòng họ Ngô Đình tự dưng gi.ận d.ữ nhận mình là những con chuột trong bức tranh mà đ.ập ph.á toà soạn hôm mồng 5 tết! Nhờ hoạ sỹ Phạm Tăng đứng ra bao che rằng ông vẽ bức tranh này (dù rằng khi đó ông đang học tại Ý và đã không tham gia vẽ cho tờ Tự do hơn 1 năm), hoạ sỹ Nguyễn Gia Trí đã bình an vô sự, vẫn sống bình thường tại nhà ở Sài Gòn, không tr.ốn tránh hay bị b.ắt bớ gì cả.
Nhưng cũng vì thế mà trong nhiều năm sau đó, công chúng vẫn tưởng tác giả bức tranh là hoạ sỹ Phạm Tăng. Phải đến những năm gần đây, nhờ có nhà văn Nguyễn Tường Thiết, nhà nghiên cứu Thụy Khuê… và chính hoạ sỹ Phạm Tăng đính chính, thì tác giả thực sự của bức tranh mới lộ diện.
(ST)
