Ông là một trong những người ủng hộ nổi bật nhất của Vladimir Putin – một giáo sĩ cung cấp sự che chắn về tinh thần cho cuộc tấn công của Putin vào Ukraine, điều đó được thực hiện khi ông bị nghi ngờ trục lợi từ mối liên hệ với Putin và từ quan hệ với các cơ quan an ninh của Nga.
Nhưng Thượng phụ Kirill, người đứng đầu Nhà thờ Chính thống Nga, vẫn chưa bị Hoa Kỳ trừng phạt, bất chấp lời kêu gọi của các nhà hoạt động Ukraine và những người khác. Anh và Ukraine gần đây đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Kirill, trong khi một nỗ lực của Liên minh châu Âu vào đầu tháng 6 đã bị một quốc gia ngăn chặn.
Sự giàu có nổi tiếng của Kirill, sự thân thiện giữa ông với Putin và mối quan hệ bị nghi ngờ từ lâu với các nhân viên gián điệp và an ninh của Nga đã khiến người ta so sánh ông với hàng chục nhà tài phiệt có mối liên hệ với Điện Kremlin bị Mỹ áp đặt một loạt trừng phạt trong những tháng gần đây.
Tuy nhiên, chính lời rao giảng của ông ấy – mà những người gièm pha nói là vấn đề lớn nhất – cũng có thể là lý do chính mà Hoa Kỳ chưa trừng phạt ông ấy.
Kirill thường xuyên kêu gọi hàng triệu người của mình ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Putin, loại bỏ mọi tội lỗi về cuộc xâm lược, đồng thời mô tả các đối thủ của Nga ở Ukraine là “thế lực xấu xa”. Kirill cho biết trong một thánh lễ vào cuối tuần qua. “Tình yêu quê hương đất nước ngày càng lớn và chúng ta thấy những chàng trai trẻ của chúng ta hiện đang bảo vệ nước Nga trên chiến trường như thế nào”.
Trong những ngày sau khi thế giới biết tin về vụ thảm sát hàng trăm thường dân Ukraine ở Bucha, Kirill đã dự lễ tại một nhà thờ quân đội và tuyên dương người Nga là “những người hòa bình, yêu hòa bình và khiêm tốn”, những người sẽ sẵn sàng “bảo vệ ngôi nhà của chúng ta” dưới bất kỳ hoàn cảnh nào.
Các quan chức Hoa Kỳ sẽ không nói lý do tại sao họ không trừng phạt Kirill, ngay cả khi họ khẳng định rằng họ không quên ông ta. “Tất cả các phương án đã có sẵn”, một quan chức Hoa Kỳ cho biết trong email. “Chúng tôi đang nhắm trước các mục tiêu có giá trị cao hơn.”
Tuy nhiên, một số nhà phân tích và cựu quan chức Hoa Kỳ nghi ngờ trường hợp của Kirill có thể phức tạp hơn vì ông ta là một nhân vật tôn giáo.
Nói chung, Hoa Kỳ tránh trừng phạt các nhà lãnh đạo tôn giáo, một phần vì lo ngại rằng làm như vậy có thể làm suy yếu việc thúc đẩy tự do ngôn luận và tự do tôn giáo của Hoa Kỳ. Các quan chức chính quyền Biden cũng có thể tính toán rằng việc nhắm vào ông có thể khiến hàng triệu tín đồ trung thành của Chính thống giáo Nga tức giận một cách không cần thiết.
Đây không phải là một lý lẽ thuyết phục đối với nhiều người Ukraine khi chứng kiến đất nước của họ bị Điện Kremlin giày xéo. Hanna Hopko, cựu thành viên quốc hội Ukraine, cho biết: “Là một người cổ vũ chính cho chế độ Nga, thật khó hiểu khi cho đến nay ông ấy đã thoát khỏi lệnh trừng phạt”.
Các quan chức và chính trị gia Mỹ hiểu rõ sự thất vọng của người Ukraine, nhưng một số người tự hỏi liệu có nên nhắm vào Kirill hay không khi có những người Nga khác có thể là các mục tiêu tốt hơn. Cũng có khả năng việc trừng phạt ông ta có thể làm tăng thêm sự ủng hộ của những người Nga đối với ông ta, những người Nga này có thể coi hành động trừng phạt Kirill là sự đàn áp về tinh thần và văn hóa.
Sự do dự của Mỹ đối với Kirill diễn ra khi cuộc xung đột ở Ukraine dường như đang biến thành một cuộc chiến tranh tiêu hao không có hồi kết. Các lời kêu gọi mua vũ khí của Ukraine ngày càng trở nên gay gắt hơn.
Tại Brussels, Liên minh Châu Âu đã công nhận ảnh hưởng của Kirill và xem xét đưa ông vào một gói trừng phạt, nhưng Hungary phản đối, tuyên bố động thái này là “không phù hợp” và đi ngược lại “các nguyên tắc cơ bản của tự do tôn giáo”. Tiếng nói bất đồng quan điểm duy nhất của Hungary đã thắng, và Kirill được loại khỏi danh sách đen.
Vương quốc Anh đã chọn trừng phạt Kirill phần lớn vì tài hùng biện của ông ta. “Thượng phụ Kirill đã đưa ra nhiều tuyên bố công khai ủng hộ việc Nga tấn công Ukraine, Do đó, ông ấy tham gia, hỗ trợ hoặc thúc đẩy bất kỳ chính sách hoặc hành động nào gây mất ổn định cho Ukraine hoặc làm suy yếu hoặc đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền hoặc độc lập của Ukraine.”
Sự can thiệp thần thánh
Có 15 giáo hội Chính thống giáo tự quản do 9 giáo trưởng lãnh đạo, hoạt động như một hội đồng lãnh đạo trong Giáo hội Chính thống giáo, một giáo phái Cơ đốc với ước tính khoảng 260 triệu tín đồ trên toàn thế giới. Nhưng ảnh hưởng của Kirill vượt trội hơn các giáo trưởng khác, vì ông đại diện cho khoảng 100 triệu tín đồ trung thành ở Nga – khiến giáo hội ở Nga trở thành cơ quan có thẩm quyền lớn nhất trong Chính thống giáo.
Mối liên hệ rõ rệt của Kirill với Điện Kremlin đã nâng cao ảnh hưởng của ông, và rõ ràng ông rất thích quan hệ tốt với Putin nói riêng.
“Thật vui mừng khi biết rằng dưới sự dẫn dắt của Ngài, Giáo hội đang tương tác hiệu quả với nhà nước, đóng góp to lớn vào việc thúc đẩy các giá trị tinh thần, đạo đức và gia đình truyền thống trong xã hội, giáo dục thế hệ trẻ, và tăng cường sự hòa thuận và hiểu biết lẫn nhau giữa mọi người. trong những thời điểm khó khăn này, ”Putin viết trong một bức thư gửi Kirill trong Lễ Phục sinh Chính thống giáo.
Hai nhà lãnh đạo đã được kết nối từ lâu. Việc Kirill lên nắm quyền thượng phụ vào năm 2009 không phải là không có sự bí ẩn từ thời Liên Xô.
Từng được biết đến với tên khai sinh là Vladimir Gundyayev, Kirill bắt đầu sự nghiệp với việc được bổ nhiệm làm đại diện cho Giáo hội Chính thống Nga tại Hội đồng Nhà thờ Thế giới ở Geneva vào năm 1971 và đến năm 1975, là một thành viên của Ủy ban điều hành trung ương của tổ chức trước khi bước sang tuổi 30.
Ông vươn lên đến đỉnh cao là vị trí chủ tịch bộ phận quan hệ đối ngoại của giáo chủ Moscow vào năm 1989.
Nhưng nghe đâu thành công trong chức phận của Kirill gắn liền với mối nghi ngờ rằng Kirill đã từng là đặc vụ của KGB, khiến người ta đặt dấu hỏi cho thành công nhanh chóng của ông. Vào thời kỳ đầu sự nghiệp của Putin, người gia nhập cơ quan này vào năm 1975, ông ở New Zealand hai năm dưới vỏ bọc là một nhân viên bán giày, và sau đó là dưới vỏ bọc một phiên dịch viên ở Đông Đức. Vì cả hai đạt đến đỉnh cao trong lĩnh vực của họ, nên mối liên hệ và sự liên kết chính trị của họ sẽ chỉ phát triển.
Khi các thành viên của ban nhạc rốc nữ quyền Pussy Riot bị bắt và bị kết án vì biểu diễn bên trong một nhà thờ để phản đối Giáo hội và mối quan hệ của họ với Putin vào năm 2012, Kirill đã chủ trương chống lại sự khoan hồng.
Trong buổi lễ tại địa điểm xây dựng một nhà thờ mới, với sự tham dự của Kirill, sĩ quan tình báo Viktor Ostroukhov được Thời báo Moscow trích dẫn nói rằng các sĩ quan vũ trang của ông ấy đoàn kết với giáo hội và lo ngại trước các cuộc tấn công nhằm vào “lối sống của người Cơ đốc”. Như thể để tượng trưng cho sự kết nối hơn nữa, Nhà thờ chính của Lực lượng vũ trang Nga dành riêng cho các chiến thắng quân sự của Nga đã được thánh hiến vào năm 2020.
Nhà báo điều tra và an ninh quốc gia người Nga Andrei Soldatov đã nói với POLITICO: “Mọi người đều biết mối quan hệ của nhà thờ với cơ quan đặc vụ, đó là mối quan hệ đôi bên cùng có lợi.”
Soldatov nói thêm, mối quan hệ giữa FSB và nhà thờ được củng cố khi một số linh mục Công giáo bị trục xuất khỏi đất nước vì nghi làm gián điệp, khiến các nhà hoạt động tin rằng Giáo hội Chính thống đã thúc đẩy nhà nước đàn áp cạnh tranh tôn giáo và bất đồng chính kiến. Một linh mục Công giáo khác đã bị đuổi khỏi Nga vào giữa tháng 4, sau khi thị thực của ông bị thu hồi vì một lý do không giải thích được.
Giáo hội Chính thống Nga đã tiếp tục phát triển kể từ khi Kirill được bầu chọn vào chức thượng phụ.
Nhưng Thương phụ Kirill cũng bị công chúng chỉ trích vì phô trương sự giàu có tiềm ẩn. Vào những năm 1990, Điện Kremlin đã trao cho Nhà thờ Chính thống giáo Nga giấy phép kinh doanh thuốc lá để thực hiện hoạt động kinh doanh nhập khẩu thuốc lá miễn thuế. Hoạt động này – được cho là đã thu về 75 triệu đô la – được điều hành bởi bộ phận quan hệ đối ngoại của giáo hội do Kirill lãnh đạo, khiến một số người tin rằng nó đã đóng góp vào con heo đất của riêng ông ta.
Vào năm 2012, các blogger người Nga đã phát hiện ra Kirill đeo một chiếc đồng hồ Breguet trị giá 30.000 USD trong một cuộc phỏng vấn – một thứ xa xỉ mà về lý thuyết là vượt quá khả năng của ông ta. Nhà thờ cố gắng che khuất sự phô trương này trước công chúng bằng cách photoshop ảnh tay áo của Kirill lên trên chiếc đồng hồ nhưng lại quên loại bỏ hình ảnh phản chiếu của nó trên mặt bàn. Một cuộc điều tra vào năm 2020 của hãng truyền thông độc lập Nga Proekt đã phát hiện ra 9 bất động sản trị giá hàng triệu USD ở Nga thuộc sở hữu của Kirill hoặc có liên quan đến ông.
‘Cậu bé giúp lễ của Putin’
Những tuyên bố và bài giảng của Kirill phần lớn tránh được sự chỉ trích và khinh bỉ của quốc tế trước chiến tranh, nhưng lập trường yêu nước quyết liệt và tuyên truyền ủng hộ Putin hiện đã khiến một số nhà lãnh đạo tôn giáo lên án ông.
Giáo hoàng Francis, sau khi tổ chức một cuộc gặp trực tuyến với Kirill vào tháng 5, đã nói với tờ báo Ý Corriere della Sera rằng Kirill “không thể biến mình thành cậu bé giúp lễ của Putin” và họ không phải là giáo sĩ của nhà nước, mà là của Chúa.
Thượng phụ Đại kết Bartholomew, người đóng vai trò là người đứng đầu tinh thần và đại diện trên thực tế của Chính thống giáo Cơ đốc, trong một cuộc phỏng vấn vào cuối tháng 5 với kênh truyền hình nhà nước Hy Lạp ERT1, đã nói rằng “Giáo hội Nga đã khiến chúng tôi thất vọng”.
“Tôi không biết làm thế nào ông ta có thể biện minh cho lương tâm của mình. Lịch sử sẽ đánh giá ông ta như thế nào, ”Bartholomew nói về Kirill. ” Ông ta nên phản ứng với cuộc tấn công Ukraine và lên án chiến tranh như tất cả các Linh mục Chính thống giáo khác đã làm.”
Căng thẳng đã đẩy Giáo hội Chính thống Ukraine tuyên bố mình là một giáo phái tự trị, với việc Quốc hội Ukraine thông qua nghị quyết trừng phạt Kirill.
Quốc hội Mỹ, Bộ Ngoại giao và Nhà Trắng hầu như vẫn giữ im lặng về vấn đề này, khiến một số nhà quan sát đối ngoại bối rối.
Gary Clyde Hufbauer, một thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho biết: “Tôi tưởng tượng lý do là các cơ quan tài chính ở Hoa Kỳ không muốn tranh cãi về phẩm chất tôn giáo và thẩm quyền đạo đức.”
Hoa Kỳ đã từng trừng phạt các nhà lãnh đạo tôn giáo trong quá khứ, nhưng họ không nhất thiết bị trừng phạt vì sự thuyết giảng của họ.
Một ví dụ đáng chú ý là Ayatollah Ali Khamenei của Iran. Ông là một học giả Hồi giáo cấp cao và là nhà lãnh đạo tối cao của Iran. Ông bị Hoa Kỳ trừng phạt vì hỗ trợ chủ nghĩa khủng bố và tham gia vào một loạt các hành động gây mất ổn định ở Trung Đông.
Nói cách khác, việc trừng phạt các nhân vật tôn giáo nổi tiếng phụ thuộc vào việc liệu họ có gây ra mối đe dọa hay không, có thể liên quan đến tham nhũng của nhà nước hoặc tài trợ cho chủ nghĩa khủng bố hay không.
Brian O’Toole, một thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương và cựu quan chức Bộ Tài chính Hoa Kỳ, cho biết: “Những người khác đã bị trừng phạt vì họ đang hỗ trợ các hoạt động khủng bố và tài trợ trực tiếp cho nó. “Nếu bạn có thể loại bỏ khả năng huy động tiền thì bạn cần phải làm điều đó vì nó cứu sống mọi người. Xử phạt Kirill có lẽ sẽ không cứu được mạng sống của bất kỳ ai. “
“Nếu ông ta tham gia vào một số vụ tham nhũng có liên quan đến Putin, điều đó có thể khiến ông trở thành mục tiêu có lợi hơn từ góc độ chính sách,” O’Toole nói thêm.
Các quan chức Mỹ cũng xem xét động thái trừng phạt có thể khiến người đứng đầu Điện Kremlin leo thang cuộc chiến.
Nhà thờ Chính thống giáo Nga ở Mỹ đã tương đối im lặng trong vấn đề này. Metropolitan Tikhon, giáo sĩ cấp cao nhất của Chính thống giáo Cơ đốc Hoa Kỳ và Canada, đã gửi một lá thư cho Thượng phụ Kirill vào tháng 3 kêu gọi ông “làm những gì có thể để chấm dứt chiến tranh ở Ukraine và nỗi đau khổ và cái chết của vô số nạn nhân.”
Nhưng Kirill dường như đã bỏ ngoài tai lời kêu gọi đó.
“Chúng ta không muốn chiến đấu với bất kỳ ai, Nga chưa bao giờ tấn công bất kỳ ai,” Kirill nói với những người đi lễ trong một bài giảng hồi tháng Năm. “Thật ngạc nhiên khi một quốc gia hùng mạnh và vĩ đại lại không tấn công bất kỳ ai. (Nhưng sự thật là) nó chỉ đang bảo vệ biên giới của mình. “
Sự lưỡng lự của Mỹ về các lệnh trừng phạt có thể cho thấy cách Washington hiểu về tôn giáo. Nhưng ở Nga, Soldatov lập luận, ranh giới giữa nhà thờ và nhà nước không chỉ mờ nhạt – chúng gần như không thể phân biệt được.
“Bạn có thể lập luận rằng Giáo hội Chính thống Nga là doanh nghiệp nhà nước; một thể chế ý thức hệ cung cấp một lý lẽ ý thức hệ cho những người ủng hộ cuộc chiến, ”Soldatov nói.
*****
Lược dịch bài “The pro-Putin preacher the U.S won’t touch.” của Joseph Gedeon và Nahal Toosi, đăng trên Politico ngày 22-6-2022.
