Tôi biết là những người có học biết là Trái Đất hình cầu nhờ vào những tác phẩm của các học giả thời La Mã và Hi Lạp. Tuy nhiên, những người dân thường ở thời đó khó mà tiếp cận được với những kiến thức như thế, vậy thì niềm tin của họ về hình dạng của Trái Đất là gì?
Đây là một câu hỏi khá là khó trả lời, vì về mặt định nghĩa thì nếu một người nào đó để lại một tài liệu ghi chép nơi mà họ nhắc đến rằng Trái Đất hình cầu, thì họ phải là người có học (bởi vì họ biết viết). Nhưng chúng ta có thể khá chắc chắn rằng Trái Đất hình cầu là một thường thức dựa trên một số nguồn tư liệu sau:
Quyển Elucidarium được viết bởi Honorius Augustodunensis vào khoảng năm 1120 gọi Trái Đất là một quả cầu. Quyển Elucidarium là một quyển sổ tay hướng dẫn cho giáo sĩ, và được dịch ra rất nhiều ngôn ngữ (copy lại từ Wiki vì tôi lười gõ: “Tiếng Anh Trung Đại, Tiếng Pháp Cổ, Tiếng Đức Cao Địa Trung Đại, Tiếng Nga Cổ, Tiếng Hà Lan Trung Đại, Tiếng Bắc Âu Cổ, Tiếng Iceland, Tiếng Tây Ban Nha, và nhiều phương ngữ Tiếng Ý”). Các giáo sĩ cấp thấp thường sẽ là những người trực tiếp thuyết giảng và truyền giáo cho thường dân.
Chúng ta vẫn còn lưu giữ được những bài giảng đạo của Bertold von Regensburg, một giáo sĩ người Đức, mà trong đó Trái Đất được nhắc đến là hình cầu (không phải kiểu như là ông ấy đang tiết lộ một bí mật vĩ đại về Trái Đất, mà là một hình ảnh so sánh mà những người nghe giảng hẳn đã phải biết). Bài giảng của ông ấy được viết bằng phương ngữ tiếng Đức bản địa của thời đại ông sống (giữa thế kỷ 13), nên đây là một bằng chứng rằng ông đang dùng một phép ẩn dụ bằng ngôn ngữ địa phương mà những người dân địa phương sẽ hiểu.
Câu hỏi mà những nhà thám hiểm thời kỳ đầu phải đối mặt không phải là liệu thế giới có phải là một quả cầu không, mà là quả cầu đó lớn cỡ nào – Columbus nói riêng thì đã tin rằng lục địa Á Âu lớn hơn thực tế và chu vi đường tròn của Trái Đất nhỏ hơn thực tế. Tôi đã viết về điều này ở đây.
Một nguồn tư liệu khá dễ tiếp cận về chủ đề này là quyển New Worlds: The Great Voyages of Discovery, 1400-1600 của Ronald H. Fritze.
