Trong nhiều vụ án giết người, cảnh sát thúc thủ không tìm ra manh mối. Tuy nhiên hành vi phạm tội dù bí ẩn đến mấy cũng có quy luật. Cuối thập niên 1990, tổ khoa học hành vi thuộc Cục điều tra Liên bang Mỹ (FBI) đã hệ thống được mô thức hành vi phạm tội để từ đó nâng cao khả năng phá án.
Tội phạm bạo lực có thể chia thành hai loại. Một loại là tội phạm hành động có kịch bản rõ ràng, bố trí kế hoạch thực hiện cụ thể và chi tiết. Hung thủ có đầu óc tỉnh táo, ra tay rất lợi hại. Loại này được mệnh danh là tội phạm bạo lực có tổ chức. Hai là loại tội phạm hành động tùy hứng, nghĩ gì làm đó, không cần chuẩn bị trước. Các nhà chuyên môn gọi chúng là tội phạm bạo lực và vô tổ chức.
Thực tế, ngoài hai loại tội phạm bạo lực nói trên, các chuyên gia tâm lý hình sự còn dùng một tên gọi riêng cho đối tượng thứ ba. Đó là tội phạm hỗn hợp. Điều này cho thấy việc phân loại tội phạm chỉ mang tính tương đối.
Thông thường có 4 giai đoạn trong quá trình phạm tội. Trong giai đoạn đầu, người phá án phải suy nghĩ về những sự việc trước khi hung thủ ra tay hành động. Tiếp theo là giai đoạn chính thức phạm tội. Người phá án phải trả lời câu hỏi vì sao hung thủ chọn đối tượng và hành vi phạm tội này. Ngoài hành vi sát hại, hung thủ có thể lăng nhục, cưỡng dâm hay thực hiện những hành vi nào khác không. Ba là giai đoạn hung thủ xử lý thi thể nạn nhân và bốn là giai đoạn hậu kỳ. Lúc này có hung thủ cao bay xa chạy, có tên vẫn có mặt ở hiện trường, xuất hiện trong tang lễ hoặc nơi huyệt mộ nạn nhân.
Hung thủ phạm tội có ý thức tổ chức
Đối tượng này rất nguy hiểm, thường chọn nạn nhân là người xa lạ, có những đặt trưng phù hợp với ý nghĩ của chúng về tuổi tác, ngoại hình, nghề nghiệp, kiểu tóc và các hình thức sinh hoạt. Chẳng hạn có hung thủ thường chọn nạn nhân đi một mình hoặc cô gái đi cùng xe với bạn trai. Địa điểm chúng chọn để ra tay thường là bãi đậu xe và dùng mưu kế để khống chế nạn nhân. Loại tội phạm này rất thông minh, đủ khả năng chiêu dụ con mồi theo chúng đến địa điểm thuận lợi. Hung thủ luôn hành động theo kịch bản có sẵn. Nạn nhân lọt vào ổ phục kích của chúng rất tự nhiên, thời gian tiến hành vụ án rất hoàn hảo. Trong quá trình phạm tội, hung thủ dự liệu sẵn các tình huống bất trắc nên khi gặp trở ngại, chúng phản ứng rất nhanh. Năng lực thích ứng và linh hoạt là đặc trưng cơ bản của bọn tội phạm bạo lực có tổ chức. Hơn nữa, chúng còn rút kinh nghiệm để lần sau gây án hoàn hảo hơn.
Do đó khi nghiên cứu những vụ án giết người liên tục và có liên quan nhau, cảnh sát phải nỗ lực nghiên cứu vụ án đầu tiên. Đó là đầu mối để truy tìm hung thủ nhanh chóng nhất. “Cải tiến” kỹ thuật giết người là một thao tác cần thiết của bọn tội phạm có ý thức. Khi bị bắt, hung thủ John Lucy khai nhận đã thực hiện 6 vụ hãm hiếp. Lúc đầu, hắn chỉ tấn công nạn nhân tại các chung cư. Sau đó bản lĩnh hơn, hắn khống chế một phụ nữ ở bãi đậu xe, đưa về nhà nạn nhân và thực hiện hành vi cưỡng dâm. Cuối cùng, hắn mở rộng địa bàn hoạt động đến nhiều bang của Mỹ để gây án.
Càng về sau những vụ án do hắn gây nên càng để lại dấu vết rất ít. Một khi tin tưởng vào bản lĩnh thượng thừa của mình, hắn muốn thách thức cảnh sát bằng cách ra tay với một cô gái ở gần nơi hắn cư trú. Nhờ thế cảnh sát mới tóm được hắn. Về phương diện bạo lực, trình độ của hắn càng lúc càng siêu. Trong ba vụ án đầu, hắn sát hại nạn nhân sau khi cưỡng dâm. Nhưng hai lần sau hắn giết ngay khi vừa bắt cóc. Làm như vậy, hắn có ý định đánh lừa cảnh sát, gieo cho cơ quan điều tra có ý nghĩ có nhiều hung thủ khác nhau gây án.
Tâm điện cảm ứng
Người mắc chứng phân liệt tinh thần thường thu nhận thông tin từ nhiều nguồn, sau đó tự tổng hợp vào một trung tâm. Từ trung tâm này, các thông tin sẽ mang ý nghĩa đặt thù với người bệnh và sai khiến hành động. Vì vậy, hành vi gây án của người phân liệt tinh thần được xếp vào loại tội phạm vô tổ chức.
Trước đây, Mulin từng đọc qua tin tức nói về các vụ động đất ở bang California và những dự báo tổn thất. Từ đó, Mulin nghĩ rằng trong tương lai, hiện tượng này sẽ tái diễn và ý nghĩ đó hằn sâu trong bộ não. Một ý tưởng kỳ quái trỗi dậy trong đầu hắn rằng California sẽ bị một cơn địa chấn khủng khiếp và chìm xuống Thái Bình Dương trừ phi có thật nhiều máu tươi tế lễ trời đất. Đặc biệt sau cú sốc cha chết, Mulin nghĩ rằng người quá cố đã sử dụng tâm điện cảm ứng để ra lệnh cho hắn cướp đi sinh mạng người khác. Đó là nguyên do giết người hàng loạt của tên tội phạm vô tổ chức Mulin.
Chuyên gia tâm lý tội phạm học K. Ressler nhấn mạnh: “Chúng tôi phát hiện trước khi phạm tội, các phần tử tội phạm bạo lực vô ý thức thường có những hành vi chống lại xã hội một cách vô tự chủ. Đó là mô thức tội phạm của Mulin. Có thể nói hắn không hòa nhập vào quỹ đạo vận hành của xã hội Mỹ. Bất kỳ trong lĩnh vực nào hắn cũng bị từ chối”.
Những nạn nhân của tâm điện cảm ứng điên rồ
Những vụ gây án đầu tiên của Mulin khiến cảnh sát phải điên đầu vì trong hàng loạt vụ giết người, họ không tìm thấy mối liên hệ nào cả. Hung thủ sử dụng các loại hung khí gây án, và về phía các nạn nhân, các yếu tố về tuổi tác, giới tính, tình huống bị sát hại cũng khác nhau.
Nạn nhân đầu tiên của Mulin là người đàn ông 55 tuổi bị sát hại sau khi đi nhờ xe của Mulin, vào tháng 2/1972. Trên đường cao tốc, hắn phát hiện người đàn ông này và cố ý lái xe theo cho quá giang. Sau khi dùng gậy hạ sát nạn nhân, hắn chở tử thi ném vào bụi cỏ ven đường. Hôm sau, thi thể nạn nhân bị phát hiện. Hành vi này cho thấy Mulin thuộc dạng tội phạm hỗn hợp giữa vô tổ chức và có tổ chức.
Hai tuần tiếp theo, Mulin lại ra tay trên đường cao tốc, lần này nạn nhân là một cô gái. Còn hung khí là dao chứ không phải là gậy. Do hai cái chết hoàn toàn khác nhau, lúc đầu cảnh sát không thấy có mối liên hệ nào về hung thủ. Sau đó, Mulin tìm đến một giáo đường để xưng tội và giết chết người này. Tháng 1/1973 hắn tiếp tục dùng súng giết một phụ nữ, và con dâu của bà ta. Cảnh sát cho rằng 3 cái chết này do một hung thủ gây nên. Nhưng hoàn toàn không tìm thấy mối liên quan đến cái chết của vị linh mục và hai nạn nhân khác trên đường cao tốc.
Một tháng sau, Mulin đến một khu rừng ven đường có 4 thanh niên đang cắm trại. Hắn tự xưng là chủ nhân của khu vực này và đuổi họ đi để khỏi “làm ô nhiễm môi trường”. Không ngờ đám thanh niên phản ứng lại vì cho rằng đây là nơi cắm trại hợp pháp. Mulin im lặng và rút lui. Một thời gian sau, hắn xuất hiện và sát hại cả 4 người. Các vụ giết người của Mulin chỉ được khám phá khi hắn ra tay ở công viên với một nhà doanh nghiệp. Trên đường chạy xe, hắn quan sát thấy đối tượng nên quay xe nổ súng và bị bắt giữ. Trả lời câu hỏi của chuyên gia Ressler, Mulin thản nhiên bảo: “Tôi phạm tội để cứu hành tinh. Tất cả do mệnh của cha tôi truyền tới bằng tâm điện cảm ứng”.
