Để hiểu được ý tưởng cơ bản, hãy tưởng tượng rằng bạn cần sữa, vì vậy bạn đi đến cửa hàng tạp hóa để chọn một ít. Khi đến quầy bán sữa, bạn sẽ thấy có hàng tá lựa chọn. Ngày nay, bạn không chỉ phải đưa ra quyết định về tỷ lệ chất béo bạn muốn (1%, 2%, tách béo,…), mà còn phải xem bạn muốn sữa của mình đến từ nguồn nào: bò, hạnh nhân, đậu nành. , yến mạch… danh sách tiếp tục. Gần như chết lặng, bạn đứng trước lối đi và không biết nên chọn loại sữa nào. Có quá nhiều sự lựa chọn khiến bạn choáng ngợp.
Hiện tượng này được gọi là nghịch lý của sự lựa chọn và nó đang trở thành mối quan tâm trong thế giới hiện đại, nơi mà ngày càng có nhiều lựa chọn trở nên dễ dàng hơn đối với chúng ta. Nghịch lý quy định rằng mặc dù chúng ta tin việc có nhiều lựa chọn thực sự giúp dễ dàng đưa ra một quyết định mà ta hài lòng và do đó làm tăng sự hài lòng của người tiêu dùng. Tuy nhiên, việc này đòi hỏi nhiều nỗ lực hơn để đưa ra quyết định và có thể để lại cho ta cảm giác không hài lòng với sự lựa chọn cuối cùng. Nếu chúng ta chỉ phải chọn giữa 2 loại sữa, thì sẽ biết được chắc chắn lựa chọn nào chúng ta thích hơn, vì có thể dễ dàng cân nhắc ưu và nhược điểm. Khi số lượng lựa chọn tăng lên, ta khó khăn trong việc biết điều gì là tốt nhất. Thay vì tăng quyền tự do của chúng ta để có những gì chúng ta muốn, nghịch lý của sự lựa chọn cho thấy rằng có quá nhiều lựa chọn thực sự hạn chế sự tự do của chúng ta.
“Học cách lựa chọn thật khó. Học cách lựa chọn tốt khó hơn. Và học cách lựa chọn tốt trong một thế giới có nhiều khả năng không giới hạn vẫn khó hơn, có lẽ là quá khó.” – Barry Schwartz trong cuốn sách Nghịch lý của sự lựa chọn
Một ví dụ cụ thể nữa là việc hẹn hò thời xưa và nay. Ngày trước, ông bà ta có rất nhiều hạn chế về người mà họ có thể hẹn hò. Nếu không có internet, họ phải dựa vào việc gặp trực tiếp và số lượng người độc thân mà họ gặp trong độ tuổi phù hợp không lớn lắm.
Ngày nay, các ứng dụng hẹn hò như Tinder đã thay đổi cuộc chơi. Chúng ta không còn phải dựa vào việc gặp gỡ một người nào đó trong cùng một vòng bạn bè. Ứng dụng cho phép người dùng xem thông tin những đối tượng tiềm năng mà ta có thể chưa bao giờ gặp mặt, những người về cơ bản hoàn toàn là những người xa lạ. Thoạt nghĩ, điều này có vẻ tuyệt vời – giờ đây chúng ta có quyền tiếp cận với tất cả những người mà không bao giờ có thể gặp mặt theo cách thông thường!
Tuy nhiên, song song với việc có nhiều đối tượng tiềm năng ngay trong tầm tay của bạn, bạn cũng sẽ đối mặt với nghịch lý của sự lựa chọn. Làm thế nào để bạn chọn một người để hẹn hò khi có rất nhiều lựa chọn khác có thể tốt hơn? Điều này có thể có nghĩa là bạn đưa ra quyết định hấp tấp vì bạn không có đủ thời gian để xem qua tất cả các lựa chọn hoặc bạn có thể bất cẩn với quyết định của mình và “vuốt qua” mọi người.
Do nghịch lý của sự lựa chọn, mọi người dường như cũng ít có khả năng gắn kết hoặc dành thời gian chất lượng cần thiết để làm quen với ai đó vì họ có thể quay lại sử dụng ứng dụng. Trong một phần thông tin của báo Stanford Daily, một người dùng nhận xét rằng: “Nguồn cung cấp tùy chọn dường như vô hạn cho phép tôi ít quan tâm hơn, tạo khoảng cách với bản thân, đối xử với mọi người như những món hàng trong giỏ hàng trực tuyến… kết quả là tôi thấy mình không hài lòng với tất cả của nó”
