Đây là một dạng tóm tắt rất rất là giản lược ạ. Thế giới của cụ Tolkien cực kỳ rộng lớn và chi tiết, có thể dành hàng năm trời để nghiên cứu cũng không hết.
I Sáng thế
Thời xa xưa chưa có gì cả, chỉ có Chúa (Eru). Chúa bằng ý nghĩ đã tạo ra các vị Thần (Valar) và các thiên thần (Maiar). Sau đó Chúa bắt nhịp để tất cả cùng ca hát. Từ bài hát đó mà thế giới vật chất hình thành. Tuy nhiên trong các vị thần có một người đã mang tâm trạng đố kỵ và ghen ghét. Bởi vậy trong thế giới vừa tạo ra có tiềm ẩn những điều xấu xa.
II Kỷ nguyên hai ngọn đèn
Các vị thần xin với Chúa được xuống thế giới vật chất để xây đắp nó hoàn chỉnh. Vị tà thần tên Melkor cũng xuống theo để phá hoại. Công cuộc xây dựng thế giới kéo dài hàng nghìn năm. Sau khi hoàn thành thế giới đã bao gồm hai lục địa: phía Tây (Aman) và phía Đông (Trung Địa), là một thế giới nằm trên mặt phẳng. Các vị thần đã làm ra hai ngọn đèn cao chót vót, đặt ở cực Bắc và Nam để chiếu sáng. Tuy nhiên vị Tà Thần đã bí mật chiêu mộ những ma quỷ thuộc về bóng đen của thế giới và phá hoại hai ngọn đèn này. Thế giới lại chìm trong bóng tối lần nữa.
III Kỷ nguyên hai cây thần
Các vị thần trồng ra hai cây thần khổng lồ chiếu ánh sáng vàng bạc để thay hai ngọn đèn. Hai cây được đặt ở lục địa phía Tây Aman nơi các thần cư ngụ. Lục địa phía Đông – Trung Địa vẫn chìm trong bóng tối. Lúc này tại Trung Địa, những người Elf được Chúa tạo ra bắt đầu thức tỉnh và sống dưới ánh sao trời. Nhiều người Elf lang thang đi quá xa đã bị Tà Thần bắt, tra tấn và tha hóa thành những con Orc đầu tiên.
Thần Thợ Săn thường du hành từ phương Tây sang lục địa Đông để tiêu diệt ma quỷ. Trong một lần ông đã phát hiện ra người Elf và tình cảnh bấp bênh của họ. Ông bèn triệu tập hội đồng các thần, truy lùng và bắt trói gã Tà Thần rồi nhốt hắn lại. Sau đó các vị thần mời người Elf vượt biển đến lục địa Tây để được sống trong ánh sáng rực rỡ. Đây là lúc người Elf bắt đầu phân ly thành nhiều nhánh:
– Một nhánh sợ hãi các vị thần do đã bị Tà Thần khủng bố quá lâu nên lẩn vào màn đêm và thành Dark Elf.
– Nhánh tin tưởng nhất, ra đi hăng hái và vượt biển sớm nhất nên được sủng ái, trở thành Fair Elf
– Nhánh tới nơi thứ hai là những người Elf nhiều toan tính hơn, gọi là Deep Elf
Nhánh khởi hành thứ ba lại phân ly như sau:
– Một số người đi đến dãy núi Sương Mù thì sợ không vượt núi và ở lại thành Green Elf.
– Sau khi vượt núi một số quyết định không đi tiếp mà sống ở vùng đất trù phú bên bờ biển gọi là Grey Elf
– Cuối cùng những người vượt biển và đến được lục địa Tây nhưng vẫn nhớ thương đất cũ nên xin sống gần biển và gọi là Sea Elf.
Những Elf đến được lục địa Tây (Fair, Deep, Sea) và sống trong ánh sáng từ nay còn được gọi là High Elf (Thượng Tiên), trở nên thông minh, cao ráo, thượng đẳng hơn các Elf khác. Như trong phim Chúa Nhẫn thì Legolas không phải Thượng Tiên còn công nương Galadriel thì đúng.
Gã Tà Thần sau khi khóc lóc xin hối cải thì đã được thả. Lão lân la làm quen với đám Deep Elf rồi phản bội, sát hại thủ lĩnh của họ, cướp lấy bảo vật là 3 viên ngọc Silmaril mang ánh sáng thần. Lão còn cấu kết với con nhện khổng lồ Ungoliant – hiện thân của bóng tối nguyên thủy và phá hủy hai cây thần để một lần nữa thế giới chìm trong tối tăm. Sau đó lão bỏ chạy sang Trung Địa và trốn ở pháo đài vùng cực Bắc (Angbar)
IV Kỷ nguyên thứ nhất:
Người Deep Elf không nghe lời khuyên của các vị thần, đuổi theo gã Tà Thần về Trung Địa tối tăm để báo thù. Họ đã gây ra tội ác đầu tiên là đánh nhau với người Sea Elf để cướp thuyền. Việc này ngang với sát hại người thân.
Các vị thần tạo ra mặt trời và mặt trăng để soi sáng cả thế giới nhưng không bao giờ thế giới được chan hòa cả hai loại ánh sáng vàng bạc như xưa nữa.
Các Deep Elf vượt biển và gặp lại bà con là các Grey Elf. Họ phân chia nhau sống ở miền đất phương Bắc Beleriand, tiếp giáp Angbar. Ở đây họ dựng lên nhiều vương quốc hùng mạnh để bao vây vùng đất của Tà Thần.
Human do Chúa tạo ra và người Lùn do thần thợ rèn tạo ra cũng đã thức tỉnh và chia nhau ra sinh sống khắp Trung Địa. Tuy nhiên đây là thời hoàng kim nhất của tộc Elf. Nhiều Human và người Lùn đến sống ở vùng đất người Elf như những đồng minh và chư hầu. Đây là giai đoạn diễn ra nhiều thiên anh hùng ca hào hùng và bi tráng.
Elf liên minh với Human và người Lùn định đánh một trận tổng lực với Tà Thần, tuy nhiên bị mắc bẫy và thua thảm hại dưới đội quân tổng hợp Orc, Rồng, Troll, Balrog (tức các Thiên Thần sa ngã) trong trận Muôn Vàn Nước Mắt. Từ đó Tà Thần chiếm thế thượng phong, bắt đầu tung quân ra đánh đổ từng vương quốc Elf một. Elf ở Trung Địa có nguy cơ bị xóa sổ.
Một con lai từ mối tình giữa Human và Elf (Half Elf) tên là Eärendil đã vượt biển về lục địa Tây Aman để cầu xin các vị thần tha thứ cho tội lỗi xưa của Deep Elf và cứu lấy mọi giống loài tự do ở Trung Địa. Các vị thần cảm động nên đã thống lĩnh toàn bộ High Elf xuất chinh thảo phạt Tà Thần. Eärendil tiêu diệt được con rồng đen Acalagon. Tà Thần bị đánh bại, bọn lâu la tản mát khắp nơi. Tuy nhiên trận chiến này cũng làm miền đất phương Bắc Beleriand chìm trong biển nước. Lục địa phía Đông – Trung Địa từ nay mất 1/3 diện tích.
V Kỷ nguyên thứ Hai:
Một số gia tộc loài người đã giúp đỡ đạo quân của các vị thần trong trận chiến nên được ban thưởng, trờ nên thượng đẳng, sống lâu vài trăm năm. Những Human thượng đẳng này được ban cho một hòn đảo nằm chính giữa hai lục địa (Numenor) và bắt đầu phát triển thịnh vượng trên đó.
Trong khi đó ở Trung Địa những người Elf còn sót lại lập ra vài vương quốc mới. Vẫn mạnh nhưng không còn huy hoàng như xưa. Ở vùng Mordor, đệ tử của Tà Thần là cựu Thiên Thần (Maiar) tên Sauron bắt đầu tập hợp bọn tay sai hắc ám lại, làm những trò đồi bại.
Sauron giả làm thần chế tạo và đi dạy cho một số người Elf cách làm ra nhẫn thần kỳ. Quảng cáo rằng các cái nhẫn này có thể làm cho vùng đất trở nên tươi đẹp, thịnh vượng như thời hoàng kim. Tuy nhiên hắn bí mật rèn ra trong Mordor một cái nhẫn Master để điều khiển các cái nhẫn khác. Khi thời cơ đến, Sauron tung quân ra tấn công người Elf để thu thập nhẫn. Người Lùn cố giúp các đồng minh người Elf chống lại Sauron nhưng bị đánh bại nên phải trốn trong mỏ.
Sauron phát 9 cái nhẫn cho các vua Human (không hoặc ít liên hệ với Human thượng đẳng), 7 cái cho các vua lùn. Riêng 3 cái mạnh nhất của Elf thì Sauron không kiểm soát được. Những Human đeo nhẫn ban đầu sẽ thấy mình mạnh mẽ, sống lâu, tàng hình, vương quốc phát triển nhưng dần dần sẽ bị tan biến thành Ma Nhẫn. Người Lùn cũng đeo nhẫn nhưng kháng được phép nên không có tác dụng mấy.
Những Human thượng đẳng trên đảo thấy ngứa mắt với Sauron nên đã đem hạm đội đến bao vây Mordor. Sauron biết không ăn được nên xin đầu hàng và bị Human bắt về. Về trên đảo, Sauron bắt đầu dùng mưu hèn kế bẩn, mô kích đá đểu để Human thượng đẳng sinh ra oán hận các vị thần, mong được sống mãi như Elf. Vua của Human đã lập một hạm đội lớn chưa từng có và tiến về lục địa Tây để nói chuyện với các thần. Các vị thần không muốn đánh với Human nên gửi lời cầu nguyện lên Chúa. Chúa đã chôn vùi cả hạm đội và nhấn chìm hòn đảo Numenor. Chưa hết, Chúa còn biến trái đất thành hình cầu và tách Aman ra khỏi ranh giới trái đất. Có nghĩa là bây giờ nếu không được các vị thần cho phép thì dong buồm đi mãi cũng chỉ quay về Trung Địa chứ không đi đến lục địa Aman được nữa.
Một nhánh những người thượng đẳng không bị tha hóa thì di cư về Trung Địa từ trước biến cố. Ở đây họ tôn ông Elendil làm Vua tối cao, hai con trai thì lập nên vương quốc Bắc Arnor và vương quốc Nam Gondor. Dù chỉ là tàn dư của Human thượng đẳng nhưng cũng vẫn rất mạnh.
Sauron sau biến cố chìm đảo thì mất thân xác đẹp đẽ, phải bay về Trung Địa dưới dạng linh hồn. Hắn tập hợp Ma Nhẫn và bọn đệ tử đi xâm chiếm các vùng đất tự do.
Thấy nguy cơ to lớn, High King (Vua tối cao) của Elf tên Gil-galad đã liên minh với Human của Bắc quốc Arnor và Nam quốc Gondor, tiến đánh Sauron. Tuy thắng nhưng Vua tối cao của Elf và vua tối cao của Human đều hy sinh. Sauron biến mất và cái nhẫn Master bị thất lạc.
VI Kỷ nguyên thứ ba:
Sau cuộc chiến các vương quốc của Elf đã yếu đi rất nhiều nên rút vào sống bí mật trong các cánh rừng. Bọn Ma Nhẫn đệ của Sauron vẫn còn lẩn quất và vẫn còn quân lực. Con Ma Nhẫn số Một đã đánh sụp vương quốc Bắc Arnor của Human. Trong khi đó vương quốc Nam Gondor cũng bị nhiều lần tấn công và tổn thất, đỉnh điểm là dòng dõi vua bị đứt đoạn không ai thừa kế. Sau này Rohan được thành lập từ những người di cư vì ma quỷ phát triển mạnh.
Tiếp đó là cả ngàn năm không có trận chiến cực lớn nào nhưng những sinh vật hắc ám như Orc, Troll vẫn sinh sôi ở nhiều hơn. Các tộc người tự do Human – Elf – Lùn trở nên nghi kỵ nhau hơn.
Các vị thần thấy lo lắng cho Trung Địa nên đã cử 5 Thiên Thần đội lốt các pháp sư đến trợ giúp. Tuy nhiên họ bị cấm dùng sức mạnh thần thánh mà chỉ được làm cố vấn vì trận chiến lần trước đã nhấn chìm 1/3 Trung Địa. Trong 5 người này có Saruman và Gandalf.
Cuối cùng là các sự kiện xảy ra trong series Chúa Nhẫn: Sauron trở lại và bành trướng, cái nhẫn được tìm thấy, hội Hộ Nhẫn được lập để đem nhẫn đi hủy. Hậu duệ của các vua Arnor năm xưa (là Aragorn) xuất hiện lãnh đạo con người chống lại Sauron. Cái nhẫn bị hủy thành công và Sauron tiêu tan vĩnh viễn vì hắn đã neo linh hồn vào đó.
VII Kỷ nguyên thứ Tư:
Elf còn sót lại rời khỏi Trung Địa để về đại lục Aman. Con người phàm tục phát triển mạnh và sinh sống khắp nơi trên Trung Địa, quét sạch các tàn dư bóng tối. Những người Lùn, người cây cũng dần biến mất. Bắt đầu sự thống trị của loài người.
Theo tác giả thì thời hiện đại ta đang sống là kỷ nguyên thứ Sáu hoặc thứ Bảy. Ở một tương lai rất xa, Tà Thần sẽ phục sinh cùng toàn bộ quân đội Hắc Ám. Toàn bộ các giống loài cũng sẽ sống lại lần nữa để đánh một trận quyết định. Thế giới sẽ bị phá hủy hoàn toàn nhưng Tà Thần và cái ác sẽ bị tiêu diệt triệt để. Rồi Chúa sẽ bắt nhịp lại để tạo ra thế giới mới hoàn hảo, tốt đẹp hơn.
