Ngày mùng 8 tháng 10 năm 1884 là một ngày đẫm máu trong chiến tranh Pháp – Thanh. Quân viễn chinh Pháp – dưới sự chỉ huy của de Négrier – đã loại khỏi vòng chiến gần phân nửa quân Thanh ở Bắc Giang trong một trận chiến, không chỉ bằng súng hay pháo, mà còn là bằng…lưỡi lê
Chỉ huy quân Thanh lúc bấy giờ là Phương Hữu Thắng (方 友 升) và Châu Thọ Xương (周壽昌) đã cho binh lính đóng quân trong làng Kép (một ngôi làng nhỏ ở Bắc Giang) và xây dựng hệ thống phòng ngự gồm 2 lớp hàng kiên cố và một bức tường đất chắn ngang con đường cái của làng.
Trận đánh mở đầu bằng việc hai đại đội bộ binh tiên phong của Pháp sau khi vượt qua một gò đất thì bất ngờ đụng phải một toán lính Thanh đang chăm sóc la ở hàng rào phía bên ngoài. Toán lính Thanh này nhanh trí xua đàn la chạy về phía quân Pháp rồi vừa chạy theo sau vừa bắn.
Nhưng quân Pháp đã nhanh chóng hạ gục toán lính này rồi lao thẳng vào phần hàng rào phía nam của ngôi làng. Sau đó hai đại đội này nhanh chóng hạ gục toàn bộ lính Thanh đang canh giữ ở vòng ngoài hàng rào phía nam rồi truy sát đám tàn binh đang cố chạy vào hàng rào phía trong.
Quân Thanh ở hàng rào phía trong có lẽ đã chặn cửa lại không cho đám đồng đội ở phía ngoài trốn vào. Do đó, đám tàn binh chạy vòng quanh hàng rào từ nam tới bắc. Quân Pháp cũng theo đó thuận thế làm chủ được phần hàng rào phía ngoài ở cả ba hướng nam -tây và bắc. Ngôi làng chỉ sau một thời gian ngắn đã bị bao vây cả 3 mặt!
Trong khi quân Thanh đang cố chấn chỉnh hàng ngũ, người Pháp đã đưa pháo lên trên ngọn đồi phía tây. Từ vị trí này, pháo binh Pháp dễ dàng nã pháo xuống mọi vị trí trong ngôi làng. Những trái đạn pháo rơi xuống tạo ra một khung cảnh vô cùng hỗn loạn: lửa cháy khắp nơi, những bụi tre nổ liên tục như pháo bông!
Sau đó, de Négrier nhanh chóng điều thêm lực lượng tới tấn công trục đường cái dẫn thẳng vào làng, nơi quân Thanh đã đắp công sự đất cắt ngang. Đồng thời, một đại đội bộ binh cũng được lệnh vòng ra phía đông để triệt để bao vây ngôi làng.
Người Thanh cũng không chịu ngồi yên, trong khi người Pháp đang chấn chỉnh lại đội ngũ để chuẩn bị tấn công vào hàng rào thứ hai. Lính Thanh đã chia ra làm hai mũi tiến công, bí mật rời khỏi ngôi làng để móc lốt từ phía sau quân Pháp.
Mũi thứ nhất bí mật rời khỏi làng từ phía đông (lúc này vẫn chưa bị bao vây) rồi vòng xuống phía nam để úp phía sau quân Pháp. Đội này đang di chuyển thì gặp phải đại đội Pháp đang tới bao vây. Một cuộc đụng độ ngắn nhưng tàn khốc đã xảy ra, quân Thanh bị đánh cho bỏ chạy tán loạn.
Mũi thứ hai đã vượt qua hàng rào phía ngoài hướng tây và bí mật áp sát trận địa pháo của quân Pháp. Khi chỉ còn cách trận địa pháo khoản 150m, quân Thanh bật dậy và lao lên tấn công. Các pháo thủ Pháp ngay lập tức quay nòng lại và nã pháo thẳng vào đám lính Thanh đang lao lên. Hai đại đội lính Pháp gần đó cũng vội quay lại nã đạn yểm trợ. Chả mấy chốc, mũi thứ hai đã bị nghiền nát bởi súng và đại bác.
Mặc dù cuộc phản công từ 2 mũi đã thất bại, nhưng quân Thanh trong làng Kép vẫn chống trả mặc tình cảnh lúc này không khác gì địa ngục. Quân Pháp đã nhiều lần thử tấn công theo trục đường cái từ phía nam, nhưng đều bị đẩy lui bởi những loạt đạn ở cự ly gần.
Trong khi binh lính hai bên đang đấu súng qua lại, các bác sĩ quân y Pháp dẫn theo các culi An Nam luồn lách qua làn đại, tới khu vực chân hàng rào phía ngoài để sơ cứu và đưa thương binh của Pháp về phía sau. Nhưng ngay khi họ chuẩn bị rời đi cùng thương binh, các culi người Việt bị lính Thanh ở hàng rào phía trong nã đạn tới tấp. Trước tình hình đó, các bác sĩ và culi buộc phải ở lại phía ngoài để chữa thương cho các thương binh.
Cuối cùng, pháo binh Pháp cũng mở được một lỗ hổng ở phía nam. Trời bắt đầu đổ mưa cũng giúp cho binh sĩ Pháp cảm thấy khá hơn. Quân Pháp quyết định mở một cuộc tấn công cuối cùng.
Quân Thanh biết chắc là sẽ thua nên liều mạng chống trả. Một trận sát lá cà đẫm máu nổ ra. Lính Pháp lắp lê xông thẳng vào giáp là cà với lính giáo của Thanh trong những ngôi nhà đang cháy. Bác sĩ Hocquard đã miêu tả “ Đại úy Kerdrain bị chém ba nhát giáo; một nhát vào đầu, một người lính bị một tên TQ cứa đứt cổ, đại tá Godard vứt khẩu revolver hết đạn, vật nhau với một tên Cờ Đen và bị hắn thụi nhiều gậy”
Cuối cùng, quân Pháp tràn vào chiếm đồn chỉ huy. Quân Thanh thua chạy tán loạn. Có 600 xác chết lính Thanh bị bỏ lại, nơi ác liệt nhất, xác người chất đống nghẽn cả đường đi.
Sau đó, người Pháp tiếp tục truy đuổi quân Thanh thêm một đoạn nữa và dọc đường đi “xác chết binh lính địch bị vứt khắp nơi… tình cảnh xác chết càng về sau càng thảm hại”Tài liệu tham khảo: Hocquard. Một chiến dịch ở Bắc Kỳ
Ảnh: quân Pháp tấn công một toà thành trong chiến dịch Bắc Kỳ
Nguồn: Lovely History
