Đó là câu chuyện về bộ Đại triều phục của một vị quan văn nhà Nguyễn từng lên sàn đấu giá ở Paris, Pháp năm 2019, bao gồm: 1 chiếc mão, 1 mãng bào màu quan lục, 1 chiếc đai khảm đồi mồi, xiêm và áo ngũ thân. Tất cả đều bị dán nhãn “Trang phục Trung Quốc”. Xét theo quy chế, mão và đai thuộc về ban văn Chánh tam phẩm, nhưng mãng bào màu quan lục (xanh rêu) lại mang cấp bậc cao hơn – Tòng nhị phẩm. Chiếc đai và mãng bào đã được 2 thương gia người Hoa đấu thành công và mang về Trung Quốc. Những món còn lại cũng từ đó biệt vô âm tín.
Cuối 2020 – đầu 2021, khi tôi hay tin đã thương thảo và hồi hương thành công chiếc đai từ Bắc Kinh (chi tiết trong hình), nhưng không hề biết rằng chiếc mãng bào sẽ chịu số phận đau thương hơn rất nhiều.
Bộ lễ phục được rao bán dưới tiêu đề “Áo tuồng kiểu Minh mạt, thời Mãn Thanh” – giống thông tin nhà đấu giá đưa ra năm 2019. Tuy nhiên không hiểu lí do gì mà áo khi về Trung Quốc đã bị cắt mất 2 cánh dực (phú hậu) phía sau. Do bị loang màu từ lớp lót, áo gần 2 năm vẫn chưa bán được. Thời điểm biết áo đang được rao bán, tôi chỉ ngậm ngùi vì cũng không quá dư dả để chi một số tiền hơn trăm triệu mua chiếc áo này – vốn dĩ cũng đang xuống cấp, nhưng hoàn toàn có thể cứu chữa. Tiếc thay khi tìm lại liên lạc vào đầu năm 2022 thì áo đã bán mất rồi.
Cho đến gần đây, một hiệu đồ cổ ở Thẩm Dương khoe tác phẩm họ vừa lồng khung thì tôi mới ngã ngửa: Chiếc mãng bào đã bị mua lần hai, rửa sạch và CẮT THÀNH 5 MẢNH rồi lọng thành tranh treo tường cỡ đại… Xót xa thay, đây có thể xem là hiện vật Mãng bào Tòng nhị phẩm duy nhất được công bố! Trân phẩm cực kì quý hiếm của Việt Nam giờ đã bị “phanh thây” làm tranh treo với giá trên trời: hơn 100 triệu mỗi bức.
Đây là ví dụ trực quan nhất khi bảo vật rơi không may vào tay những cá nhân không có kiến thức và chỉ nhắm vào lợi nhuận trước mắt. Cùng từ một bộ nhưng món thì an toàn hồi hương, món thì vĩnh viễn trở thành vật phẩm trang trí xứ người. Rất mong Nhà nước, các cơ quan chuyên ngành sẽ sớm có kế hoạch nâng cao nhận thức về giữ gìn cổ vật, nhằm đảm bảo nguồn hiện vật của Việt Nam vốn ít ỏi sẽ không bị đe doạ trong tương lai.
——————
Auction pictures by Nicolas Henni-Trinh Duc // IG: @vietnameseartinparis
Artefact pictures by Bạch Như // IG: bybachnhu
References:
- Nguyễn Đôn, Costumes de cour des mandarins civils et militaires et costumes des gradués, 1916.
- Poison Emmanuel, Mandarins et subalternes au nord du Viêt Nam, 2004.
- Thierry de Maigret, June, 2019
- Đại Nam Khâm Định Hội Điển Sự Lệ
