Vào khoảng 11 giờ đêm ngày 13/10/2004, Vũ Anh Tuấn, 22 tuổi, học năm thứ nhất Trường Bách khoa St Petersburg, trên đường trở về nhà sau khi dự sinh nhật bạn mình, đến bến tàu điện ngầm gần Quảng trường Lev Tolstoi thì bất ngờ bị một đám người từ 16 đến 18 tên, mặc quần áo đen, đuổi đánh và dùng dao đâm 37 nhát làm Tuấn chết ngay tại chỗ. Vụ giết người này đã gây căm phẫn trong dư luận xã hội Nga và các nước có sinh viên theo học tại Nga.
Tôi thương Tuấn quá!. Đó là câu đầu tiên anh Nguyễn Đức Toàn – Phó chủ tịch Hội người Việt Nam tại St Petersburg nói sau khi Tòa án Tối cao LB Nga đồng tình với phán quyết của Tòa án thành phố St Petersburg tha bổng cho các bị cáo trong vụ giết hại Vũ Anh Tuấn. Mẹ Tuấn, bà Ngô Thị Sửu, do tuổi tác và bệnh tật không thể sang Nga dự các phiên tòa xét xử những kẻ đã sát hại con mình. Bà ủy quyền cho anh Toàn. Anh trở thành đại diện duy nhất cho gia đình của người bị hại.
Anh Toàn ít nói, lại càng kiệm lời khi có người hỏi về việc “theo đuổi” vụ giết hại Vũ Anh Tuấn. Trong buổi tối mà nhiệt độ bên ngoài cửa sổ xuống tới âm 20 độ C, anh cởi lòng mình: Tôi không biết Tuấn. Nhưng có thể em biết tôi. Tôi vẫn thường xuyên có mặt tại các hoạt động của sinh viên Việt Nam ở TP. Các em ở đó hoạt động sôi nổi lắm. Tôi đến dự với tư cách là người đại diện cho Hội người Việt. Sau khi xảy ra sự việc đau thương, tôi tự thấy mình có trách nhiệm phải gánh vác những phần việc có liên quan đến Tuấn. Trước hết vì tôi là người Việt, sau nữa tôi là Phó chủ tịch Hội người Việt Nam tại đây. Mãi sau này bác Sửu mới ủy quyền cho tôi. Bận rộn nhất là trong 8 tháng của năm 2006, kể từ khi bắt đầu các thủ tục pháp lý đến lúc kết thúc phiên tòa sơ thẩm. Thời gian đó tôi hầu như phải gác lại chuyện làm ăn để đảm đương công việc đại diện cho gia đình người bị hại trong vụ án. Trước khi diễn ra phiên tòa phúc thẩm, tôi cũng phải vài lần đến Moscow để làm các thủ tục cần thiết. Mất thời gian, mệt mỏi và tốn kém nhưng tôi không ngại. Để linh hồn Tuấn được thanh thản, tôi chẳng tiếc gì.
Kể từ ngày anh tham gia vụ án, mọi thông tin cá nhân của anh Toàn đều bị tung lên mạng, chi tiết đến “từng chân tơ kẻ tóc”. Báo, truyền hình địa phương và liên bang làm anh “lộ diện” đối với bọn PX mới. Chị Hằng, vợ anh, không ngăn anh làm việc nghĩa nhưng rất lo cho tính mạng của chồng. Trong số bạn bè, người quen có không ít người khuyên anh bỏ cuộc. Số khác không biết rõ tính cách của anh Toàn thi cho rằng anh “rỗi việc”. Anh Toàn kể về nỗi trống trải đến lạnh người tại phiên tòa sơ thẩm kéo dài nhiều tháng. Tòa xử kín nên đại diện duy nhất của gia đình bị hại và cũng là đại diện duy nhất của Việt Nam có mặt tại phiên tòa là anh. Ngày khai mạc phiên tòa các sinh viên Việt Nam đứng bên ngoài cổng tòa án để tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho anh. Nhưng các em không thể đứng lâu vì còn phải đi học.
Tại phiên tòa phúc thẩm ở Moscow anh Toàn thổ lộ rằng thấy vững tâm vì bên cạnh mình có đại diện Đại sứ quán và các nhà báo Việt Nam. Nhưng anh và các luật sư của anh cũng lường trước những khó khăn hết sức to lớn đang chờ đợi. Chưa nói đến việc các cơ quan điều tra và Viện kiểm sát St Petersburg chuẩn bị hồ sơ kín hở ra sao, chỉ riêng bối cảnh xã hội và trình tự pháp luật của nước sở tại cũng không thuận cho việc lật lại vụ án. Nhưng anh vẫn hy vọng rằng Tòa án Tối cao sẽ trả lại hồ sơ cho các cơ quan điều tra để làm lại từ đầu. Như vậy cơ hội tìm ra thủ phạm giết hại Vũ Anh Tuấn vẫn còn.
Y án ! Kết quả này làm chạnh lòng những người Việt ở Nga. Hoàn toàn bào chữa cho các bị cáo và sẽ không có chuyện điều tra lại. Như vậy việc Vũ Anh Tuấn bị đâm 37 nhát dao và tử vong tại chỗ là có thật. Nhưng lại không có thủ phạm và không có cả động cơ giết người vì thù hận dân tộc. Không có ai phải chịu trách nhiệm về tội ác này cả!. Giọng anh Toàn nghẹn lại: Có lẽ Tuấn ở dưới kia cũng không trách móc tôi và những người bạn sinh viên. Chúng tôi đã làm hết sức mình và chỉ cần một biến chuyển nhỏ cũng đủ làm tiêu tan những mệt nhọc. Nhưng tình thế không thể xoay chuyển.
Anh còn kể về cặp số 13 kỳ lạ cứ lặp đi lặp lại trong vụ việc của Vũ Anh Tuấn. Em bị giết ngày 13/10/2004. Phiên tòa sơ thẩm kết thúc ngày 13/11/2006. Còn phiên tòa phúc thẩm diễn ra nhằm ngày 13 tháng Giêng năm Đinh Hợi (còn tính theo dương lịch thì cũng lại hai con số 1 và 3 – ngày 1/3). Giữa chúng có mối liên hệ gì với nhau?. Vụ giết hại Vũ Anh Tuấn coi như đã khép lại dù có hay không phiên tòa giám đốc thẩm. Anh Nguyễn Đức Toàn cho biết anh và bà Ngô Thị Sửu chưa biết mặt nhau. Hai người chủ yếu trao đổi qua mail. Anh nói: Giả sử bây giờ gặp mẹ Tuấn thì tôi biết nói gì với bác ấy đây!.
Ngày 2/3/2007, trả lời câu hỏi của phóng viên đề nghị cho biết, phản ứng của Việt Nam trước việc Tòa án tối cao LB Nga, ngày 1/3/2007, đã quyết định giữ nguyên phán quyết của Tòa án thành phố St Petersburg xử trắng án cho toàn bộ 17 bị cáo có liên quan đến vụ sát hại sinh viên Việt Nam Vũ Anh Tuấn vào tháng 10/2004, tại thành phố Saint-Petersburg, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Dũng nói: Vụ sát hại dã man sinh viên Việt Nam Vũ Anh Tuấn đã thu hút sự quan tâm sâu sắc của đông đảo dư luận Việt Nam cũng như tại LB Nga. Việc tìm ra thủ phạm và xử lý thích đáng đúng người đúng tội những kẻ sát hại sinh viên Vũ Anh Tuấn là việc làm cấp thiết đáp ứng đòi hỏi của công lý và lương tri. Vụ án này chưa thể kết thúc ở đây, các cơ quan chức năng của thành phố St Petersburg, cần mở cuộc điều tra mới để tìm ra và trừng trị thích đáng thủ phạm. Thời gian qua, các cơ quan chức năng của Việt Nam và đại diện Ðại sứ quán Việt Nam tại LB Nga đã tiến hành nhiều biện pháp tích cực giúp đỡ gia đình sinh viên Vũ Anh Tuấn thực hiện các thủ tục kháng án phù hợp luật pháp của LB Nga và yêu cầu phía LB Nga quan tâm thỏa đáng vụ việc này. Chúng tôi mong rằng, các cơ quan chức năng của LB Nga sẽ tiếp tục điều tra, xét xử vụ án một cách công bằng, nghiêm minh nhằm tìm ra thủ phạm và trừng trị thích đáng kẻ phạm tội để ngăn chặn những hành động tương tự. Chúng tôi đề nghị, Chính phủ LB Nga thực hiện mọi biện pháp cần thiết nhằm bảo đảm an ninh đối với công dân nước ngoài, trong đó có người Việt Nam đang sống hợp pháp trên lãnh thổ LB Nga.
